Waar wachten we op?

Op zondag 10 oktober liep ik, net als vele anderen, voor het eerst sinds lang weer mee in een klimaatmars. De boodschap van deze betoging? Ik denk dat we die als volgt kunnen samenvatten. Ons huis staat in brand! Het is geen vijf over twaalf meer maar half één! We moeten nú iets doen! Het is tijd voor drastische maatregelen, die écht iets veranderen. Daarmee bedoelen we echt niet hier en daar een subsidietje voor isolatie, of een vergroening van een wagenpark. Er moeten nu echt wel dingen veranderen.

Er zijn vijf Belgische politieke partijen waarvan het partijbestuur beslist heeft dat ze het eens zijn met de boodschap van deze betoging

Samen met mij liepen zondag vijf politieke partijen mee: PVDA, Ecolo, Groen, PS en Vooruit. En dan bedoel ik niet dat er sommige leden van die partijen op eigen initiatief meeliepen in de betoging – dat lijkt me evident. Nee, ik bedoel dat de partijen zelf aanwezig waren, compleet met vlaggen, tenten, politieke kopstukken en alles wat je wilt. Met andere woorden, er zijn vijf (!) Belgische politieke partijen waarvan het partijbestuur beslist heeft dat ze het eens zijn met de boodschap van deze betoging, in die mate dat ze het nuttig vonden om als partij mee te lopen.

Met vijf partijen kun je toch al wat gedaan krijgen, zou je denken.

De Back to the Climate-mars in Brussel op 10 oktober 2021 (foto DimiTalen). De gele vlaggen en ballonnen zijn van Amnesty International, maar de rode en groene vertegenwoordigen politieke partijen.

Incontournable

Toegegeven, op de PS na zijn dit niet direct de grootste partijen van het land. Maar toch. In de parlementen van het Brussels Gewest, het Waals Gewest, en de Franse Gemeenschap hebben deze partijen samen een absolute meerderheid! Ze kunnen met andere woorden om het even welke wet zonder problemen door het parlement krijgen – op voorwaarde dat ze onderling overeenkomen natuurlijk. In de federale Kamer hebben ze 61 van de 150 zetels. Geen meerderheid, maar genoeg om – samen – incontournable te zijn, zoals dat dan heet. Genoeg om tegen de andere partijen te zeggen: ofwel regeer je met het Vlaams Belang, ofwel hou je rekening met onze klimaateisen. Opnieuw, op voorwaarde dat ze aan hetzelfde zeel trekken.

In de parlementen van het Brussels Gewest, het Waals Gewest, en de Franse Gemeenschap hebben deze partijen samen een absolute meerderheid!

Maar is dat dan zo moeilijk? Toevallig of niet gaat het hier over vijf linkse partijen. Vijf partijen die het erover eens zullen zijn dat klimaatbeleid ook sociaal moet zijn. Die de kloof tussen arm en rijk minder diep willen maken. Die liever de rijken zullen belasten dan te besparen ten koste van de armen. Vijf partijen die niet bij hoogdringendheid confederalisme willen invoeren of een ander soort staatshervorming willen doorvoeren. Vijf partijen die, kortom, toch wel genoeg raakvlakken zouden moeten hebben om min of meer overeen te komen.

Zeker, er zijn ook verschillen, maar die zijn er altijd. De voornaamste hindernis is waarschijnlijk dat de PVDA als te extreem, te radicaal beschouwd wordt. Dat ze zich volgens sommigen onvoldoende distantieert van dictatoriale communistische regimes in het buitenland. Dat zou kunnen, ik wil mij daar hier niet over uitspreken, ook omdat ik onvoldoende op de hoogte ben. Maar ik heb deze partij in elk geval nog nooit zélf horen pleiten voor iets dat tegen onze democratische rechtsstaat ingaat. Ik geloof niet dat dit een partij is die de democratie wil afschaffen of censuur of dictatuur invoeren. Kun je daar dan niet mee samenwerken als linkse partij?

De regering-Wilmès had ook niet in haar regeerakkoord staan dat ze mensen zou verbieden om bij elkaar op bezoek te gaan, maar ze deed het toch. Omdat het nodig was.

Misschien wordt de PVDA op nog andere vlakken te extreem of te populistisch bevonden. Maar: daar hoef je allemaal niet in mee te gaan. De PVDA is wél een partij die een sociaal klimaatbeleid wil. Dus als je dit inderdaad de hoogste prioriteit van deze tijd vindt – wat toch wel de boodschap was van de klimaatmars – kun je daar dan niet mee samenwerken?

Of kun je niet op zijn minst geloofwaardig dreigen om dat te doen? Laten we niet vergeten dat ook de meeste andere partijen in ons land erkennen dat de klimaatcrisis een urgent probleem is waartegen dringend maatregelen genomen moeten worden. Is het dan niet mogelijk om te zeggen: begin er aan, nu, vandaag, met ons, tenzij je liever hebt dat we met de communisten samenwerken?

Een delegatie van Vooruit op de klimaatmars van 10 oktober 2021 (foto DimiTalen)

Actie

Vier van de partijen die zondag mee protesteerden tegen het schandalige gebrek aan klimaatbeleid in ons land (en de rest van de wereld) maken deel uit van de federale regering van datzelfde landje én die van het Brussels Gewest. Twee ervan zitten in de Waalse regering.

Is er dan echt niet méér mogelijk dan eisen dat vanaf 2026 de gesubsidieerde salariswagens van gegoede Belgen op (niet noodzakelijk groene) elektriciteit rijden? Kunnen we dan niet méér bereiken dan een bescheiden vliegtaks?

Zeker, we zijn maar een klein landje en onze uitstoot – hoewel hoog – is verwaarloosbaar op wereldniveau. Maar we kunnen wel een voorbeeldrol spelen, dat heeft ons land al eerder met succes gedaan.

En ja, deze federale regering met haar recentste begroting is zeker een verbetering tegenover vroeger. Maar nog eens: we zitten in een acute wereldwijde crisis. Mag het dan niet iets sneller gaan?

Regeerakkoord

Ja maar, hoor ik u zeggen. We hebben een regeerakkoord. We kunnen niet zomaar wetten stemmen die niet in het regeerakkoord staan!

Sorry, maar dat is bullshit. Natuurlijk kan dat wel. We zitten in een ongeziene wereldwijde crisis. De regering-Wilmès had ook niet in haar regeerakkoord staan dat ze mensen zou verbieden om bij elkaar op bezoek te gaan, maar ze deed het toch. Omdat het nodig was. Omdat we in een ongeziene wereldwijde crisis zaten.

“We weten wel wat we moeten doen, maar we weten niet hoe we daarna nog verkozen moeten geraken.” Welnu, ik zal het u zeggen, mijnheer Tobback: door samen te werken.

Ja maar, een wisselmeerderheid, dat zorgt voor ambras in de regering! Tja. Als je als partij vindt dat het klimaat geen regeringscrisis waard is, waarom ga je dan mee betogen? Is de tijd van de voorzichtige, politiek verantwoorde, geleidelijke verbetering niet een beetje voorbij intussen?

Ja maar, hoor ik Bruno Tobback nog zeggen. We weten wel wat we moeten doen, maar we weten niet hoe we daarna nog verkozen moeten geraken. Welnu, ik zal het u zeggen, mijnheer Tobback: door samen te werken. Als één minister een onpopulaire klimaatmaatregel invoert, riskeert die daar inderdaad voor afgestraft te worden. Maar als je zoiets met vijf partijen doet? Als je de christendemocraten, liberalen en/of de N-VA kunt dwingen om erin mee te gaan? Alle Belgen zullen heus niet zomaar voor het Vlaams Belang gaan stemmen in 2024. Een deel wel, maar de meesten niet. De meesten zullen wel beseffen dat dit nodig is.

Kartel

Weet u wat, mijnheer Tobback? Vorm in 2024 een kartel met de vijf partijen die zondag meebetoogden. Een Klimaatkartel – het klinkt nog goed ook. En trek naar de kiezer met één enkele belofte: een sociaal maar effectief klimaatbeleid. Ik heb geen glazen bol, en er is niets dat garandeert dat elke partij op zich daar groter van zal worden. Maar ik geef u op een briefje dat het Klimaatkartel als grootste partij uit de bus zal komen in Brussel, Wallonië en België. Niet iedereen zal herverkozen worden, maar het kartel zal er staan. En het zal aan zet zijn om drie regeringen te vormen.

Misschien zelfs vier regeringen, als de score in Vlaanderen goed genoeg is. In het huidige Vlaams Parlement hebben Groen, Vooruit en PVDA samen immers meer dan 1 op 4 zetels in handen. Minder dan de N-VA, maar niet zóveel minder. Mits een goede campagne maakt het kartel kans om ook in Vlaanderen de grootste partij te worden.

Vorm in 2024 een kartel met de vijf partijen die zondag meebetoogden, en trek naar de kiezer met één enkele belofte: een sociaal maar effectief klimaatbeleid.

Centrumrechts

Let wel: ik wil de overige partijen zeker niet verwijten dat ze niet op de klimaatmars waren – integendeel. Het is niet ongebruikelijk dat regeringspartijen beleid voeren in plaats van te betogen tegen de afwezigheid van beleid. En als je al jarenlang zulk beleid mee tegenhoudt of in elk geval niet als prioritair beschouwt, is het maar eerlijk om ook niet mee te lopen in een klimaatmars.

Zoals ik al zei: ook de liberalen, de N-VA en zelfs de christendemocraten erkennen tegenwoordig dat het klimaatprobleem reëel is en dringend aangepakt moet worden. Dat is rijkelijk laat, maar beter laat dan nooit.

Ik hoop dat ook deze partijen stilaan werk zullen maken van een echt klimaatbeleid dat die naam waardig is, zodat ook Vlaanderen eindelijk zijn steentje kan bijdragen. En ik hoop dat de verkiezingen in 2024 gewonnen zullen worden door de partijen die hier het hardst in durven doorduwen – welke dat op dat moment ook zullen zijn.

Maar het goede nieuws is dat de rest van het land daar niet op hoeft te wachten. De vijf partijen die op 10 oktober een duidelijk standpunt innamen, kunnen nú in actie komen.

The time is now

The time is now, zoals Vooruit zelf al vermeldde op haar spandoek. Stop dus met het negeren van de belangrijke partner die de PVDA is, en stop met achter de rechtse partijen aan te lopen als een underdog die al blij mag zijn dat hij überhaupt iets te zeggen heeft. Er zijn wel degelijk heel wat politici die vinden dat er nú iets moet gebeuren. En er zijn er weinig die dat nog echt durven tegenspreken. Dus. Waar wachten we op?

De oorlog, dát was afzien

Duitse bommenwerpers aan het Oostfront in 1943 – foto Deutsches Bundesarchiv (licentie) (Wikimedia)

Het is lang geleden dat ik nog eens iets gepost heb, beste lezer, maar vandaag kruip ik nog eens in mijn pen. In De Morgen las ik recent een getuigenis van een achttienjarige die van oudere mensen te horen krijgt dat ze niet zo moet klagen over de coronamaatregelen, want de oorlog, dát was pas afzien. Een uitspraak die ik al eerder zag passeren op sociale media.

Ik hoop dat de mensen die dit argument aanhalen op z’n minst tachtig jaar zijn, of een groot deel van hun leven in het buitenland hebben doorgebracht, zodat ze zelf daadwerkelijk een oorlog bewust hebben meegemaakt. Deze mensen hebben recht van spreken, en ja, natuurlijk was de oorlog erger. Of daar ga ik als niet-ervaringsdeskundige tenminste vanuit.

Ik hoop dat de mensen die dit argument aanhalen op z’n minst tachtig jaar zijn.

Maar als deze uitspraak komt van mensen die in onze streken zijn opgegroeid en nog geen tachtig zijn, dan word ik daar eerlijk gezegd een beetje boos van.

Luxe

Ik kan natuurlijk geen uitspraken doen over wat individuele mensen in hun persoonlijk leven hebben meegemaakt. Sommige mensen hebben ongetwijfeld al voor hetere vuren gestaan dan wat coronamaatregelen. Maar globaal genomen – als we onze maatschappij als geheel bekijken – heeft de Vlaming tussen pakweg 1950 en 2010 zo ongeveer het meest luxueuze en comfortabele leven kunnen leiden waarvan ooit sprake is geweest in de geschiedenis van de mensheid, en waarvan ook de komende eeuwen sprake zal kunnen zijn.

Globaal genomen heeft de Vlaming tussen pakweg 1950 en 2010 het meest luxueuze en comfortabele leven kunnen leiden waarvan ooit sprake is geweest.

Er was vrede, er was welvaart, er was goede gezondheidszorg. Er was eten en zuiver water bij de vleet. Er waren geen grote bedreigingen zoals oorlogen, orkanen, aardbevingen, gevaarlijke roofdieren of erg besmettelijke ziekten. Er was bovendien – gemiddeld genomen – een permanente vooruitgang. Er was economische groei en er was technologische ontwikkeling. Mensen hadden alle reden om aan te nemen dat ze het zeker zo goed zouden hebben als hun ouders, en dat hun kinderen het minstens even goed zouden hebben als zijzelf.

Zekerheden

De jeugd van tegenwoordig heeft deze zekerheden niet meer. Een groot aantal ecosystemen zijn inmiddels compleet ontwricht. Het klimaat kan dramatisch evolueren of het kan nog meevallen, maar zoals het altijd geweest is, zal het de komende eeuwen niet meer worden. Wat de gevolgen zullen zijn, weten we nog niet helemaal, maar de eeuwenlange zekerheid van ons klimaat – vervat in weerspreuken, tradities en gewoonten – is definitief verdwenen. De zekerheid dat orkanen zoals Katrina of Sandy in onze contreien niet voorkomen, is er niet meer. De zekerheid dat muggen alleen in Afrika vreselijke ziekten kunnen overdragen evenmin. De zekerheid op economische groei is er ook niet meer – als deze groei al niet vanzelf gefnuikt wordt door de klimaatopwarming, blijft in elk geval de discussie of we deze eeuwige drang naar groei niet moeten opgeven als we überhaupt iets aan het klimaatprobleem willen doen.

Hebben deze mensen, die zelf nooit een oorlog hebben meegemaakt, er wel eens bij stilgestaan dat de mensen die vandaag jong zijn er misschien wel één zullen meemaken?

De zekerheid dat we in de toekomst zullen kunnen blijven leven in een vrije, democratische samenleving krijgt serieuze knauwen door de opkomst van allerlei extreme partijen die onze vrijheden ernstig willen beperken. Niet zo ver van ons bed worden vrije samenlevingen steeds meer autoritair – denk maar aan Turkije en Hongarije. Bovendien blijkt steeds meer dat democratie niet opgewassen is tegen uitdagingen zoals klimaatopwarming.

Ook de zekerheid dat we in de toekomst in vrede zullen kunnen blijven leven, blijft niet ongeschonden. Niet alleen de opkomst van fascistische en andere radicale partijen, maar ook de klimaatopwarming zouden wel eens tot nieuwe conflicten kunnen leiden – conflicten waarvan de rijke Westerse landen niet per se gespaard zullen blijven. Toegegeven, deze zekerheid was er tijdens de Koude Oorlog ook niet, maar uiteindelijk zijn we er goed vanaf gekomen.

Tenslotte wordt ook technologische vooruitgang meer en meer een vraagteken: als we geen CO2 meer mogen uitstoten, hoe zullen we dan kunnen blijven voldoen aan de steeds stijgende energievraag van onze nieuwe technologieën? Kúnnen we dan nog wel vooruit?

De jongeren van deze tijd worden grotendeels opgevoed in de veronderstelling dat er niets aan de hand is. Ze zien het comfort dat hun grootouders hadden, en het comfort dat hun ouders nu hebben. Ze krijgen impliciet de boodschap mee dat dat normaal is en in stijgende lijn hoort te gaan. Ze leren op school over de seizoenen en het weer, over wetenschap en technologie, over democratie, vrijheid en grondrechten. Terloops wordt af en toe opgemerkt dat de aarde aan het opwarmen is, waardoor al de rest – alles wat al generaties lang wordt overgedragen van ouder op kind, van leerkracht op leerling – nu op losse schroeven staat.

Dat is best wel iets ingrijpends om vast te stellen als je jong bent; staan de mensen die met de oorlog-uitspraak zwaaien daar wel eens bij stil? Hebben zij zich weleens afgevraagd hoe het is om ergens in de marge – als ware het een fait divers – te moeten vernemen dat niemand een idee heeft hoe je toekomst er zal uitzien, en ondertussen te moeten kijken en luisteren naar oudere, ervaren mensen die gewoon verdergaan alsof er niets aan de hand is?

Hebben zij zich weleens afgevraagd hoe het is als je geen enkele garantie hebt over je toekomst, en een pandemie je plotseling ook je zekerheden in het heden afneemt?

Hebben zij zich weleens afgevraagd hoe het is als je geen enkele garantie hebt over je toekomst, en een pandemie je plotseling ook je zekerheden in het heden afneemt? Hebben deze mensen, die zelf nooit een oorlog hebben meegemaakt, er wel eens bij stilgestaan dat de mensen die vandaag jong zijn er misschien wel één zullen meemaken? Of misschien wel meer dan één? Is het dan niet wat misplaatst om nu tegen deze jongeren te zeggen dat ze niet moeten klagen, dat dit niets is vergeleken bij een oorlog?

Netwerken

Laten we immers ook niet vergeten dat de impact van een lockdown logischerwijs veel groter is voor jongeren dan voor pakweg hun ouders. Zelf ben ik 35 en vind ik dat ik niet mag klagen. Ik ben gelukkig getrouwd en mijn kinderen zijn nog niet oud genoeg om geen boodschap te hebben aan hun ouders. Knuffelcontacten bij de vleet dus. Zowel mijn vrouw als ikzelf hebben stabiele jobs en een inkomen dat ook in coronatijden ongehinderd blijft binnenstromen. We hebben een netwerk van vrienden en familieleden die we weliswaar niet van dichtbij mogen zien, maar waar toch altijd op kunnen rekenen.

Maar zowat al mijn vrienden, én mijn vrouw, heb ik leren kennen op school, op laatstejaarsreis, of aan de universiteit, of via andere vrienden. In de klas, in de aula, in Griekenland. Zelfs mijn huidige job had ik nooit gevonden zonder de hulp van een vriendin van op de universiteit. Mijn collega’s zie ik enkel nog door de webcam, maar ik heb hen kunnen leren kennen op de werkvloer, zodat ik nu weet wat ik aan hen heb. Hoe bouw je zoiets op in volle coronacrisis?

In 2019 vroegen tieners en twintigers aan mensen die ouder waren dat ze alstublieft hun gedrag zouden aanpassen. In welke mate hebben wij aan die oproep gehoor gegeven?

2019

Tot slot wil ik de mensen die jongeren van vandaag op de oorlog durven wijzen nog graag één ding meegeven om over na te denken. In 2020 en 2021 vragen we de tieners en twintigers om hun gedrag zwaar aan te passen, in de eerste plaats om mensen die ouder zijn dan zij te beschermen. Over het algemeen doen zij wat we van hen vragen. Af en toe luisteren ze niet – dat is natuurlijk niet oké, maar hoe was u zelf toen u jong was? – en wordt dat op heel zware kritiek onthaald. Ik zou dit toch graag even vergelijken met 2019. In dat jaar kwamen tieners en twintigers met tienduizenden herhaaldelijk op straat. Zij vroegen aan mensen die ouder waren dat ze alstublieft hun gedrag zouden aanpassen om hún toekomst te beschermen. In welke mate hebben wij aan die oproep gehoor gegeven? Weet u dat nog? Is de Belg massaal gestopt met vliegen en autorijden? Zijn we massaal beginnen fietsen en treinen? Niet echt. Niet in de mate dat jongeren nu hun gedrag aanpassen.

En waarom? Omdat we niet door de regen willen fietsen. Omdat het te koud is. Omdat het met de trein te lang duurt en nog meer kost dan vliegen ook. Omdat vegetarisch eten toch niet hetzelfde is. Enzovoort.

Is dat allemaal wél erger dan de oorlog dan?

Een succesverhaal

Santorini – foto Wikimedia

Het ligt eigenlijk voor de hand. Het had al veel langer duidelijk moeten zijn. En toch heb ik pas vandaag beseft waar de regering-Jambon met Vlaanderen écht naartoe wil. Ze zegt wel dat ze een voorbeeld wil nemen aan de Noord-Europese landen, maar dat is maar een afleidingsmanoeuvre om de linkse medemens bezig te houden. In werkelijkheid willen Bart De Wever en zijn vrienden Vlaanderen omvormen tot een land naar het voorbeeld van de landen die écht goed bezig zijn in Europa: Griekenland, Italië en het Verenigd Koninkrijk.

In werkelijkheid willen ze Vlaanderen omvormen naar het voorbeeld van de landen die écht goed bezig zijn in Europa: Griekenland, Italië en het Verenigd Koninkrijk.

Het is reeds lang geweten dat De Wever dweept met de staatslieden uit de Grieks-Romeinse periode. En ook de voorkeur van rechtsere partijen voor het Angelsaksisch model is bezwaarlijk een geheim te noemen. En geef hen eens ongelijk: het gaat hier over landen die stuk voor stuk ooit het centrum waren van een groot wereldrijk. Landen met een rijk verleden en diepgewortelde tradities die met trots worden verdergezet, hoe belachelijk ze soms ook mogen zijn. Landen ook die ooit, lang geleden, de meest democratische van Europa genoemd konden worden. En wat is er nu belangrijker dan een roemrijk verleden?

Een verleden geeft je gezag, recht van spreken. Het geeft je bevoorrechte posities in de geschiedenis en in de wereldorde. Het is ook goed voor het toerisme, en dat zorgt dan weer voor jobs, jobs, jobs.

Kortom, we moeten dus een land worden met een verleden. En laat dat nu net zijn waar deze regering zich voor de volle honderd percent voor inzet.

De eerste stap was het aan boord houden van CD&V in de coalitie. Een betere vertegenwoordiging van het verleden is er in de Vlaamse politiek immers niet te vinden.

De Acropolis in Athene – Foto Carole Raddato (licentie) (Wikimedia)

De volgende stap is het cultuurbeleid. We focussen op het onderhouden van ons erfgoed, investeren zwaar in Vlaamse Meesters – met andere woorden, in kunst die er al is – en bouwen nieuwe musea, waar we de glorie van weleer nóg beter kunnen beleven – net als in Griekenland.

Net als Griekenland beseffen we dat het niet nodig is om ook in het heden een rol van betekenis te spelen. Een verleden is ruimschoots voldoende om een succesvolle natie te zijn.

Aan de hand van deze kunst uit het verleden definiëren we onze Vlaamse identiteit. Door die zorgvuldig te betonneren in een Vlaamse canon vermijden we dat er toch nog vernieuwing zou binnensluipen.

Aan de hand van deze kunst uit het verleden definiëren we onze Vlaamse identiteit. Door die zorgvuldig te betonneren in een Vlaamse canon vermijden we dat er toch nog vernieuwing zou binnensluipen. Om helemaal zeker te zijn, houden we ook vreemdelingen zoveel mogelijk buiten. Zij hebben tenslotte zelf een verleden en hoeven zich niet met dat van ons in te laten.

Investeren in verkeersveiligheid of openbaar vervoer is nergens voor nodig – dat bewijzen Griekenland en Italië, waar de boel toch ook blijft draaien zonder.

Maar ook het klimaatbeleid van deze regering – en de vorige – is ingenieus in elkaar gestoken om onze zuiderse voorbeeldlanden zoveel mogelijk te benaderen. Toeristen houden immers van zon, hitte en stranden. Door zo weinig mogelijk te doen aan de opwarming van de aarde, worden onze zomers steeds zonniger en heter. Als we nog een tijdje dapper blijven aanmodderen, zal de zeespiegel stijgen waardoor onze kustlijn gevoelig langer zal worden. Bovendien zal Brugge overspoeld worden door zeewater en zodoende haar rol als Venetië van het Noorden eindelijk ten volle kunnen vervullen.

Als we nog een tijdje dapper blijven aanmodderen, zal de zeespiegel stijgen waardoor onze kustlijn gevoelig langer zal worden.

Door nauwkeurig te definiëren wat de media wel en niet nog mogen brengen, wordt ook ons medialandschap op Italiaanse leest geschoeid.

Onze staatsschuld is weliswaar nog niet zo groot als die van Griekenland, dat blijft dus nog een werkpuntje, maar vanuit de voormalige federale regering hebben de coalitiepartners alvast erg hun best gedaan om een groot gat achter te laten in de begroting. Door die regering vervolgens te laten vallen en de formatiegesprekken tot in den treure te laten aanslepen, vermijden ze dat bepaalde linkse onverlaten daar nog iets aan zouden kunnen doen.

De Vlaamse onafhankelijkheid wordt een abrupte no-deal Vlexit waar Boris Johnson alleen maar van kan dromen.

Een federale regering is sowieso eerder een middel dan een doel – als het aan Jambon & co ligt, wordt Vlaanderen best zo snel mogelijk onafhankelijk. En dat brengt ons bij de rol van het Verenigd Koninkrijk als voorbeeldland. De Vlaamse onafhankelijkheid wordt een abrupte no-deal Vlexit waar Boris Johnson alleen maar van kan dromen: van artikel 50 en de bijhorende onderhandelingen is geen sprake – dat is voor lidstaten die uit de Unie stappen. Vlaanderen is geen lidstaat en kan dus ook artikel 50 niet inroepen. Direct en zonder pardon uit de Unie dus. Een recept voor ongeëvenaard succes als nieuwe natie.

Ik geef het toe: ik had het zo ingenieus niet kunnen bedenken. Bart De Wever is en blijft een meesterstrateeg.

Laat uw stem horen

Binnenkort heb ik hopelijk weer eens tijd voor een wat langere post. Maar in afwachting zou ik iedereen alvast willen oproepen om de Publieksbevraging rond het ontwerp van Nationaal Energie- en Klimaatplan (NEKP) in te vullen.

Deze bevraging, georganiseerd door de Belgische federale overheid, heeft al heel wat kritiek gekregen, onder andere in deze open brief van Students for Climate en andere organisaties. Deze kritiek is wat mij betreft terecht. De overheid had al veel eerder veel meer moeten doen, en laat bovendien een heel aantal cruciale thema’s achterwege in haar bevraging.

We mogen in geen geval de mogelijkheid openlaten om uit de bevraging te besluiten dat de Belg niet wakkerligt van het klimaat, of dat er geen draagvlak is.

Toch heb ik ze ingevuld, en ik raad iedereen die bezorgd is over het klimaat aan om hetzelfde te doen. We mogen immers in geen geval de mogelijkheid openlaten om uit de bevraging te besluiten dat de Belg niet wakkerligt van het klimaat, of dat er geen draagvlak is.

U kunt de enquête nog tot 15 juli invullen. Het duurt maar een kwartiertje. Ik weet niet wat men eruit zal besluiten en of men daar iets zinnigs mee zal doen, maar nog eens het signaal geven dat we het belangrijk vinden, kan alvast geen kwaad.

Update: Deze post door blogger De Groene Vlaming illustreert met een aantal zeer goede voorbeelden hoezeer de enquête tekortschiet.

Ter verduidelijking

Men heeft mij erop gewezen dat mijn vorige post niet echt constructief was, dat hij beledigend was en beneden mijn niveau. Men heeft dat voor alle duidelijkheid op een vriendelijke en beschaafde manier gedaan, waarvoor dank. Ik wil hier graag even op reageren.

Constructief?

Men heeft mij erop gewezen dat mijn vorige post niet echt constructief was, dat hij beledigend was en beneden mijn niveau.

Was mijn post constructief? Nee, dat kan ik niet beweren. Heb ik er iets mee bereikt? Nee, waarschijnlijk niet. Dat was ook niet de bedoeling. Had ik mijn post dan beter niet gepubliceerd? Misschien, ik weet het niet. Tot nader order ben ik een blogger en geen politicus, en ik probeer in mijn blog ook iets van mezelf te stoppen. Die avond was dat het loodzware gevoel dat ik overhield na de verkiezingsdag.

Beneden mijn niveau? Dat zou kunnen – ik laat het aan anderen over om te beoordelen wat “mijn niveau” is. Het zal duidelijk zijn dat ik deze post niet eerst geschreven, de dag daarna herschreven en dag dáárna nog eens herlezen heb, zoals ik gewoonlijk doe. Dat deze post ingegeven was door de teleurstelling van het moment. En ik heb in elk geval reacties van hoger niveau zien passeren, zoals die van David Dessers (Groen) of Seppe De Meulder (PVDA). Tot daar wil ik zonder problemen meegaan in de kritiek.

Beledigend?

Was mijn post beledigend? Daar wil ik toch wat dieper op ingaan.

Voor de duidelijkheid: ik heb niet gezegd – noch bedoeld – dat bijna de helft van de Vlamingen xenofobe egoïsten zijn – dat weiger ik te geloven.

Voor de duidelijkheid: ik heb niet gezegd – noch bedoeld – dat bijna de helft van de Vlamingen xenofobe egoïsten zijn – dat weiger ik te geloven. Ik geloof zelfs niet dat alle leden van de N-VA xenofoob zijn. Wat ik gezegd heb, is dat bijna de helft van de Vlamingen gestemd hebben voor “xenofobe, egoïstische, deels racistische partijen die bovendien de opwarming van de aarde niet als een dringend probleem beschouwen.”

Dat zijn niet zomaar wat scheldwoorden die ik uit mijn duim gezogen heb uit frustratie. Ik kan dit wel degelijk onderbouwen met argumenten.

Xenofobie

Om te beginnen was er de campagne van N-VA rond het migratiepact. Die beschouw ik toch wel als xenofoob. De campagne werd snel offline gehaald, maar ze is toch maar eerst online gezet. Vlaams Belang kwam vervolgens met een gelijkaardige campagne.

Er waren ook de tweets en andere communicatie van Theo Francken, herinner u bijvoorbeeld de hashtag #opkuisen die hij gebruikte i.v.m. de vluchtelingen in het Maximiliaanpark. Dat is een respectloze, op zijn minst aan racisme grenzende manier van communiceren over mensen. Niet alle N-VA’ers communiceren op die manier, maar aangezien de voorzitter hem steeds blijft steunen, kan ik enkel concluderen dat dit in lijn is met de partijstandpunten. En dat de N-VA dus een xenofobe partij is.

En dat ging dan nog enkel over de stijl – veel belangrijker zijn natuurlijk de inhoud en het beleid. Toen Theo Francken het aantal asielaanvragen kunstmatig beperkte tot 50 per dag, ontzegde hij mensen willens en wetens een fundamenteel recht, het recht om asiel aan te vragen, en schond hij dus Artikel 14 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM).

Wanneer het aantal asielaanvragen per dag daalt, wordt dat zonder meer als goed nieuws gecommuniceerd. De vraag hoe dat komt, wordt niet gesteld. Het maakt niet uit voor de N-VA – als ze niet hier zijn, is dat goed nieuws. Dat noem ik xenofoob en egoïstisch.

Wanneer het aantal asielaanvragen per dag daalt, wordt dat zonder meer als goed nieuws gecommuniceerd. De vraag hoe dat komt, wordt niet gesteld. Zijn er minder mensen die reden hebben om asiel aan te vragen? Vragen ze nu elders asiel aan? Verdwijnen ze gewoon in de illegaliteit? Of geraken ze niet meer hier door de strengere grensbewaking, zodat ze nu in mensonterende omstandigheden moeten zien te overleven ergens buiten de EU en hun fundamenteel recht om asiel aan te vragen niet meer kunnen uitoefenen? Het maakt niet uit voor de N-VA – als ze niet hier zijn, is dat goed nieuws. Dat noem ik xenofoob en egoïstisch.

En dan zijn er nog de herhaaldelijke oproepen van Francken aan NGO’s om vooral geen verdrinkende vluchtelingen meer te redden omdat er daardoor nog meer zouden komen. Dat is niet alleen niet bewezen – het is ook geen reden. Artikel 3 van de UVRM zegt dat iedereen recht heeft op leven, en Artikel 2 zegt dat mensenrechten voor iedereen gelden, ongeacht hun land van herkomst en de status van dat land. Beslissen om iemand niet te redden omdat dat nadelig is voor je eigen situatie, zou dus geen optie mogen zijn.

Klimaat

De redenering van Bart De Wever is even absurd als zeggen: “Ik ben tot nu toe nooit gestorven, dus vandaag zal ik ook wel niet sterven,” en vervolgens te voet de E40 oversteken.

Dat de N-VA niet bepaald staat voor een efficiënt klimaatbeleid, heb ik in deze post al uitgebreid beargumenteerd. Het komt erop neer dat de redenering van Bart De Wever – we zijn in het verleden alle problemen te boven gekomen dus dat zal nu ook gebeuren – even absurd is als zeggen: “Ik ben tot nu toe nooit gestorven, dus vandaag zal ik ook wel niet sterven,” en vervolgens te voet de E40 oversteken.

De enige Vlaamse partijen die volgens Climate Action Network Europe nog slechter scoren qua klimaatbeleid zijn CD&V en – u raadt het al – Vlaams Belang.

Racisme

Echt zuiver racisme komt bij N-VA misschien niet echt vaak voor, al vind ik dat de communicatie van Theo Francken vaak grenst aan racisme. De banden die er waren met een organisatie als Schild en Vrienden tonen dat de partij niet vrij was van enig racisme, maar de personen in kwestie zijn door de partijtop wel snel verwijderd. Wat Vlaams Belang betreft, is er geen twijfel: Dries Van Langenhove was één van hun lijsttrekkers, en voor verdere argumentatie verwijs ik u graag door naar Joël De Ceulaer in De Morgen.

Egoïsme

Ten slotte het woord egoïstisch. Dat is gemakkelijk. Mensen aan hun lot overlaten in overbevolkte kampen of laten verdrinken in de Middellandse zee omdat je bang bent anders teveel van je eigen welvaart te moeten delen – dat is egoïstisch. Weigeren je levensstijl aan te passen om de aarde leefbaar te houden voor de mensen die na ons komen, is dat ook.

Beschaving

Het gaat hier om de partij wiens voorzitter zijn tegenstanders niet alleen publiekelijk uitscheldt voor dreumes of paljas, maar hen soms zelfs dood wenst. Als je achter zo iemand aanloopt, moet je zelf ook tegen een belediging kunnen.

Als ik de N-VA of haar leden beledigd heb door deze analyse, dan wil ik mij daar bij deze absoluut niet voor verontschuldigen. Het gaat hier om de partij wiens voorzitter zijn tegenstanders niet alleen publiekelijk uitscheldt voor dreumes of paljas, maar hen soms zelfs dood wenst. Als je achter zo iemand aanloopt, moet je zelf ook tegen een belediging kunnen.

Wat betreft de kiezers – er kunnen veel redenen zijn waarom iemand op Vlaams Belang of N-VA stemt. Er kunnen allerlei legitieme bezorgdheden aan de basis liggen. Daarom ben je nog geen xenofobe klimaatontkenner. Maar ik heb hierboven niets verteld dat niet algemeen geweten is – als je dit allemaal weet en toch op één van deze partijen stemt, dan betekent dat wel dat je die bezorgdheden blijkbaar belangrijk genoeg vindt om xenofobie en gebrek aan klimaatbeleid erbij te nemen.

Hoe moeten migranten, vluchtelingen, Franstaligen, klimaatspijbelaars in ons land zich voelen na deze verkiezingsuitslag? Zouden zij ook niet beledigd zijn?

Mijn uitspraak dat ik mij schaamde om Vlaming te zijn, kan misschien als beledigend ervaren worden door sommigen – daar kan ik inkomen. Maar hoe moeten migranten, vluchtelingen, Franstaligen, klimaatspijbelaars in ons land zich voelen na deze verkiezingsuitslag? Zouden zij ook niet beledigd zijn? Doe ik dan iets verkeerd als ik even wil benadrukken dat niet álle Vlamingen hierachter staan?

Dat N-VA niet goed scoort op het vlak van beschaving, dat zei ik voor de verkiezingen ook al. Toen was er niemand beledigd omdat er toen natuurlijk niemand diezelfde dag net voor de N-VA gestemd had. Maar dat was toen al mijn mening, en ik zie niet in waarom die na de verkiezingen veranderd zou moeten zijn. Mensen beledigen was nooit mijn bedoeling, maar als dat toch gebeurd is, vind ik dat geen reden om mijn mening te herzien.

De Vlaamse identiteit

Wat is die Vlaamse identiteit, als een groot deel van de Vlamingen op partijen stemt waar een ander groot deel koude rillingen van krijgt?

Tenslotte blijf ik ook achter mijn vraag over de Vlaamse identiteit staan, die velen zo belangrijk schijnen te vinden. Wat is die Vlaamse identiteit, als een groot deel van de Vlamingen op partijen stemt waar een ander groot deel koude rillingen van krijgt? Dat is een oprechte vraag die ik bij deze wil stellen aan iedereen die de Vlaamse identiteit hoog op zijn of haar prioriteitenlijst heeft staan. Ik verwelkom hun antwoorden.

Constructief

Ik heb deze post geschreven omdat ik kritiek van lezers niet zomaar wil negeren, en omdat ik duidelijk wil maken dat ik niet zomaar ben beginnen schelden omdat mijn favoriete partij niet de verwachte score heeft gehaald. Het kan zijn dat ik geen goeie verliezer ben, maar het ging mij niet zozeer om de zeer beperkte winst van Groen, wel om de overwinning van (extreem-)rechts.

Dit gezegd zijnde, zou ik nu graag weer overschakelen op het schrijven van min of meer constructieve dingen. Mensen met de vinger wijzen heeft immers geen zin. Wat alle andere partijen en hun sympathisanten nu te doen staat, is proberen de bezorgdheden van de N-VA- en VB-stemmers zo goed mogelijk te begrijpen, zodat we er een antwoord op kunnen bieden waarbij het klimaat en de mensenrechten niet in het gedrang komen. Alleen zo geraken we over vijf jaar aan betere scores, en op lange termijn aan een betere wereld.

Zwarte zondag

(Scroll omlaag voor de Nederlandse versie)

Chers amis wallons,

Aujourd’hui je veux m’excuser sincèrement pour la communauté dont je fais partie. Les votes ne sont pas encore tous comptés, mais il est clair qu’aujourd’hui, presque la moitié des Flamands a voté pour des partis xénophobes, égoïstes, partiellement racistes, et qui en plus ne considèrent pas le réchauffement climatique comme un problème urgent.

Et pourquoi?

Pour préserver l’identité flamande?

Mais c’est quoi l’identité flamande? Apparemment la moitié des Flamands ne trouve pas qu’il faut changer notre style de vivre pourque les gens qui viennent après nous puissent aussi vivre d’une façon confortable. En plus, elle trouve qu’il n’est pas nécessaire d’aider les gens qui sont forcés de s’enfuir des pays qui sont en guerre, même si les Droits de l’Homme nous en obligent. Elle trouve que nous, les Flamands, sommes plus importants que les autres. Et qu’on n’a pas besoin de vous, les Wallons.

Si c’est ça, l’identité flamande, eh bien je n’en veux pas.

Si c’est ça, l’identité flamande, eh bien je n’en veux pas.

Mais heureusement ce n’est pas le cas. Parce que l’autre moitié a voté pour d’autres partis. Des partis qui respectent les Droits de l’Homme et qui, au moins en théorie, trouvent qu’il faut traiter tous les gens de façon humaine. Certains de ces partis trouvent même qu’il faut faire tout ce qu’on peut pour arrêter le réchauffement climatique.

Aujourd’hui j’ai honte d’être Flamand.

On n’est donc pas du tout d’accord entre nous, les Flamands. L’identité flamande, ça n’existe pas. Pas aujourd’hui.

Aujourd’hui j’ai honte d’être Flamand.

C’est pour ça qu’aujourd’hui je commence à écrire mon texte en français. Il est possible qu’il contient quelques erreurs linguïstiques, mais elles ne seront sans doute pas si graves que l’erreur que la Flandre a faite aujourd’hui.

Et si, bien sûr qu’on a besoin de vous. On a besoin de vous pour sauvegarder la civilisation dans notre pays. Pour penser aux autres et au climat.

Je vous souhaite bonne chance.

Beste Waalse vrienden,

Vandaag wil ik mij vanuit de grond van mijn hart verontschuldigen voor de gemeenschap waarvan ik deel uitmaak. De stemmen zijn nog niet allemaal geteld maar het is duidelijk dat vandaag bijna de helft van de Vlamingen gestemd heeft voor xenofobe, egoïstische, deels racistische partijen die bovendien de opwarming van de aarde niet als een dringend probleem beschouwen.

En waarom?

Om de Vlaamse identiteit te bewaren?

Maar wat is dat, de Vlaamse identiteit? Blijkbaar vindt de helft van de Vlamingen niet dat we onze levensstijl moeten aanpassen zodat de mensen die na ons komen ook nog op een comfortabele manier kunnen leven. Bovendien vinden ze het niet nodig om mensen te helpen die noodgedwongen wegvluchten uit landen in oorlog, zelfs als de Rechten van de Mens ons daartoe verplichten. Ze vinden dat wij, Vlamingen, belangrijker zijn dan de anderen. En dat we jullie, de Walen, niet nodig hebben.

Als dit de Vlaamse identiteit is, dan wil ik ze niet.

Als dit de Vlaamse identiteit is, dan wil ik ze niet.

Maar gelukkig is dat niet zo. Want de andere helft heeft gestemd voor andere partijen. Partijen die de Mensenrechten respecteren en die, op zijn minst in theorie, vinden dat alle mensen op een menselijke manier behandeld moeten worden. Sommige van die partijen vinden zelfs dat we moeten doen wat we kunnen om de opwarming van de aarde te stoppen.

Vandaag ben ik beschaamd om een Vlaming te zijn.

We zijn het dus helemaal niet met elkaar eens, wij Vlamingen. De Vlaamse identiteit, dat bestaat niet. Niet vandaag.

Vandaag ben ik beschaamd om een Vlaming te zijn.

Daarom ben ik vandaag mijn tekst begonnen met een Franse versie. Het zou kunnen dat er wat taalkundige fouten in staan, maar die zullen nooit zo erg zijn als de fout die Vlaanderen vandaag gemaakt heeft.

En ja, natuurlijk hebben we jullie nodig. We hebben jullie nodig om te beschaving in ons land te bewaren. Om aan de anderen te denken, en aan het klimaat.

Ik wens jullie veel succes.

Mijn stemadvies

Bij deze ben ik zo vrij om u mijn bescheiden mening te geven over welke partijen onze stemmen het meest verdienen. Ik heb alle mogelijkheden waar ik enigszins iets over weet gerangschikt in volgorde. Sommige kleine partijen ontbreken dus.

Thema’s

Je hoort vaak dat de drie belangrijkste thema’s voor deze verkiezingen klimaat, migratie en koopkracht zijn. Dat zijn inderdaad belangrijke thema’s, maar ik wil toch even de prioriteiten duidelijk stellen.

Het migratiethema gaat over hoeveel mensen we willen binnenlaten in Europa, over welke mensen we dan willen binnenlaten, en over wat we met de anderen doen. Dat is een belangrijke vraag gezien er meer vluchtelingen aan onze grenzen staan dan vroeger. De meeste, zoniet alle partijen zijn het erover eens dat de beste oplossing zou zijn als de mensen in kwestie geen reden meer hebben om te vluchten. Maar laat er geen twijfel over bestaan: klimaatopwarming zal voor nog veel meer vluchtelingen zorgen. Dat is nu al het geval voor de Syrische vluchtelingen, die vluchten voor een oorlog die mee veroorzaakt is door klimaatopwarming, en het zal enkel verergeren. Partijen die zeggen dat het migratievraagstuk belangrijker is dan klimaatopwarming, maken dus zichzelf en hun kiezers iets wijs.

Partijen die zeggen dat het migratievraagstuk belangrijker is dan klimaatopwarming, maken dus zichzelf en hun kiezers iets wijs. Hetzelfde geldt voor koopkracht.

Hetzelfde geldt voor koopkracht. We kunnen nog een aantal jaren kiezen voor meer koopkracht ten koste van het klimaat, maar op lange termijn zal klimaatopwarming nefast zijn voor onze koopkracht, zoals ik in deze post al in meer detail vertelde.

Van deze drie thema’s is klimaatopwarming dus het belangrijkste. Omdat het ons persoonlijk comfort zal aantasten, maar ook omdat het overal in de wereld voor dood en ellende zal zorgen, en voor meer gewapende conflicten zoals dat in Syrië.

Ik wil toch graag een vierde thema toevoegen, iets waar ik me persoonlijk meer zorgen over maak dan over koopkracht en migratie: het behoud van onze beschaving.

Maar ik wil toch graag een vierde thema toevoegen, iets waar ik me persoonlijk meer zorgen over maak dan over koopkracht en migratie: het behoud van onze beschaving. Daarmee bedoel ik de manier waarop onze staten georganiseerd zijn (democratie, rechtsstaat, scheiding der machten, persvrijheid) en de minimumstandaarden die we onszelf opleggen in onze omgang met andere mensen (de Rechten van de Mens en van het Kind). Deze basisprincipes, waar onze voorouders voor gevochten hebben, zijn de structuur waarop ons welvarend en vreedzaam bestaan hier in het Westen gebaseerd is. Deze worden meer en meer aangetast door populistische leiders, of door leiders in het algemeen wanneer het gaat om het beschermen van onze welvaart tegen vluchtelingen en andere migranten. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe onaanvaardbaar ik dit vind. Ons hele systeem is gebaseerd op deze principes, en het uithollen ervan zal ook ons systeem uithollen, en de welvaart en vrede wereldwijd ernstig doen afnemen.

Beleidsniveaus

Uw federale stem is minstens even bepalend voor het Europees beleid als uw Europese stem.

We stemmen zondag natuurlijk voor drie verschillende parlementen. Het Vlaams parlement, de Federale Kamer, en het Europees parlement. Ik zou u dus driemaal verschillend advies kunnen geven, maar volgens mij is dat niet nodig. Klimaat en beschaving zijn thema’s op alle niveaus, en dat geldt in mindere mate ook voor migratie en koopkracht. Bovendien, zoals Andreas Nuyts in deze tekst uitlegt, is uw federale stem minstens even bepalend voor het Europees beleid als uw Europese stem.

Mijn top 8

Ik zou mijn top-8 achterstevoren kunnen geven om de spanning erin te houden, zoals typisch op de radio gedaan wordt, maar laten we wel wezen – u weet natuurlijk al lang wie op nr. 1 staat. Dus ik zal gewoon bovenaan beginnen – dan hoeft u ook niet tot het einde verder te lezen als u daar geen zin in hebt.

  1. Groen
  2. PVDA
  3. sp.a
  4. Open VLD
  5. CD&V
  6. Blanco
  7. Vlaams Belang
  8. N-VA

1. Groen

Groen is naar mijn mening de beste garantie op een ambitieus klimaatbeleid. Het klimaat neemt een belangrijke plaats in in het programma van Groen, en dat wordt vergezeld van heel wat maatregelen die ervoor zorgen dat het klimaatbeleid mensen niet verarmt.

Van alle Vlaamse Partijen krijgt Groen de beste score in het document “DEFENDERS, DELAYERS, DINOSAURS – Ranking of EU political groups & national parties on climate change” van Climate Action Network (CAN) Europe. In dit document werd gekeken naar het stemgedrag van de Europese parlementsleden van elke partij. De beste Belgische score gaat naar Ecolo, dat deel uitmaakt van dezelfde kamerfractie. Op Europees niveau behoren beide partijen tot de fractie Greens-European Free Alliance (Greens/EFA), die ook daar de beste score krijgt.

Groen hecht ook veel belang aan mensenrechten, en vertrekt dan ook daarvan in haar voorgestelde migratiemaatregelen. Mensen en hun internationaal vastgelegde rechten primeren. Zo wordt het recht om asiel aan te vragen gegarandeerd zonder dat mensen daarvoor gevaarlijke en illegale tochten over de Middellandse Zee moeten maken. Dat is niet hetzelfde als open grenzen: iedereen kan asiel aanvragen, maar het kan natuurlijk nog steeds geweigerd worden.

2. PVDA

Ik doe niet mee aan de redenering dat de PVDA, omdat het de meest linkse partij is, wel extreemlinks moet zijn, en dat extreemlinks om symmetrieredenen even erg is als extreemrechts. Dat slaat nergens op. Het woord ‘extreemlinks’ kan je voor mijn part definiëren zoals je wil, maar de PVDA is op geen enkele manier te vergelijken met het Vlaams Belang. Vlaams Belang wil mensen discrimineren op basis van hun afkomst, PVDA wil net helemaal niemand discrimineren maar zorgen dat iedereen menswaardig kan leven.

De PVDA is in mijn ogen een zeer respectabele partij. Meer dan Groen durft deze partij ons huidige maatschappijmodel in vraag stellen en drastische maatregelen voorstellen. De partij heeft een zeer uitgebreid en onderbouwd programma, waarin het klimaat veel aandacht krijgt, met meer focus op het bestrijden van armoede dan bij Groen. Ook de PVDA stelt de mensenrechten centraal in de omgang met vluchtelingen en migranten.

Maar het probleem is dat PVDA te klein is. De partij haalt mogelijk de kiesdrempel niet, of zal in elk geval niet groot genoeg zijn om zwaar op het beleid te kunnen wegen. Peter Mertens zegt ook zelf dat zijn partij nog niet klaar is voor een regeringsdeelname.

Dat is toch geen redenering, zult u zeggen. Een partij kan niet groeien als we er niet op stemmen omdat ze te klein is. U hebt gelijk. Normaal zou ik zeggen, stem gerust op de PVDA. Maak deze partij geleidelijk groter tot ze over vijftien, twintig jaar wel op het beleid kan wegen. Sterker nog, ik stemde al op Groen toen de partij vocht met de kiesdrempel. Net omdat ik dit geen redenering vond, en omdat ik het belangrijk vond dat Groen de kiesdrempel haalde.

Ik wens de PVDA alle stemmen toe die ze kan krijgen, ik hoop in elk geval dat ze overal de kiesdrempel haalt. Maar het klimaat kan niet meer wachten, we moeten nú in actie schieten, en tenzij er op 26 mei een mirakel gebeurt, zal de PVDA daar de komende vijf jaar weinig toe kunnen bijdragen.

Dat is niet eerlijk, dat besef ik, maar het klimaat redden is voor mij belangrijker dan het eerlijk behandelen van onze politici. De kiesdrempel vind ik op zich een oneerlijke maatregel, maar de beste manier om ervanaf te geraken is te stemmen op een partij die ertegen is, maar die wél de kiesdrempel haalt. En zo komen we weer bij Groen.

De PVDA komt niet voor in het CAN-document omdat ze geen Europarlementariërs heeft.

3. sp.a

Net als Groen wordt sp.a door CAN ingedeeld bij de “Defenders”, wat betekent dat ze “vechten om Europese burgers te beschermen tegen klimaatverandering.” Ook sp.a geeft de strijd tegen klimaatopwarming een prominente plaats in haar programma, net als de strijd tegen armoede. Alleen liggen de prioriteiten omgekeerd. Jinnih Beels zei het letterlijk: “Wij willen eerst de mensen doen groeien, en daarna de bomen.” Dat is heel nobel en begrijpelijk, maar volgens mij is het geen goed idee. Als we eerst alle armoede willen oplossen voor we aan het klimaat beginnen, komen we te laat. En dat zal op lange termijn alleen meer armoede veroorzaken.

4. Open VLD

Ik had Open VLD eigenlijk graag op 3 gezet. Dat zou wat origineler zijn, mensen zouden minder dan nu kunnen zeggen dat ik gewoon alle partijen van links naar rechts op een rijtje gezet heb. Het zou tonen dat ik het meen als ik zeg dat ik op een rechtse partij zou stemmen mocht dat het klimaat ten goede komen.

Ik had oorspronkelijk ook echt het gevoel dat Open VLD te verkiezen was boven sp.a, onder andere omdat sp.a-leden allemaal iets anders zeggen, terwijl Open VLD vaak in de media kwam met voorstellen die het klimaat ten goede moeten komen. Maar verder onderzoek gaf mij ongelijk.

Om te beginnen wordt Open VLD, alsook de Europese fractie ALDE waartoe ze behoort, door CAN ingedeeld bij de “Delayers”, “who believe in the need for climate action, but do not act with the required urgency.” Minder goeie punten dan de socialisten dus.

In het programma van Open VLD staan weliswaar een aantal interessante klimaatvoorstellen, zoals de klimaatbegroting, “die transparant alle opbrengsten en kosten van onze klimaatinspanning in kaart brengt”, maar ze lijken uiteindelijk toch wat vaag en in allerijl bijeengesprokkeld. Verder moeten we toch ook in acht nemen dat de partij zich tot nu toe – hoewel ze al 20 jaar continu kon meeregeren – niet bepaald als klimaatpartij gemanifesteerd heeft.

Tenslotte heeft Open VLD het migratiebeleid van Theo Francken altijd gesteund (d.w.z. er werd misschien wel wat kritiek gegeven maar de steun aan de regering of aan Francken werd nooit opgezegd). Na het ontslag van Francken schafte Maggie De Block weliswaar de beperking van de asielaanvragen af, maar verder bleef het harde beleid, waarbij mensen zoveel mogelijk buiten Europa worden gehouden waar ze dan in mensonterende omstandigheden moeten zien te overleven, gewoon gehandhaafd.

5. CD&V

Dat laatste geldt ook voor CD&V, die ook deel uitmaakte van de regeringen Michel I en II. Verder wordt CD&V door CAN ingedeeld bij de “Dinosaurs”, “who have not yet grasped the need for action against climate change and prevent others from doing more.” Mensen die niet echt wakker liggen van het klimaat dus, en dat blijkt ook uit de communicatie van de partijtop, zoals ik in deze tekst besproken heb.

Ook de Europese Volkspartij (EVP) waarvan CD&V deel uitmaakt, wordt ingedeeld bij de Dinosaurs. Als we ook nog even opmerken dat ook de Fidesz-partij van de Hongaarse Viktor Orbán, en Forza Italia van Silvio Berlusconi tot de EVP behoren, begrijpt u ongetwijfeld waarom ik op federaal en Europees niveau al helemaal niet geneigd ben om voor CD&V te stemmen.

6. Blanco

Er wordt wel eens gezegd dat blanco stemmen naar de grootste partijen gaan, maar dat is niet letterlijk zo. Blanco stemmen worden gewoon niet meegeteld. Als er bijvoorbeeld in een gebied met 100.000 kiezers 10 zetels te verdelen zijn, heb je normaal ongeveer 10.000 stemmen nodig om aan een zetel te geraken. Als er nu 10.000 van deze kiezers blanco stemmen, blijven er nog maar 90.000 stemmen over en heb je dus aan 9.000 stemmen genoeg voor een zetel. (De exacte realiteit is wat complexer maar dat zou ons te ver drijven.)

Het komt wiskundig gezien op hetzelfde neer als zeggen dat een blanco stem verdeeld wordt over alle partijen volgens het aantal stemmen dat ze halen: als u blanco stemt, en er is een partij die 25% van de stemmen haalt, gaat 25% van uw stem naar die partij. Haalt een andere maar 10%, dan krijgt die slechts 10% van uw stem.

Blanco stemmen komt dus de grootste partij – lees: de N-VA – ten goede, maar natuurlijk veel minder dan effectief op die partij stemmen. Vandaar dus een welverdiende zesde plaats.

7. Vlaams Belang

Nee, ik vind niet echt dat Vlaams Belang uw stem meer verdient dan N-VA. Het is een partij vol racisten en klimaatontkenners (ze haalt de allerslechtste score in de CAN-analyse) waar ik verder niet te veel woorden aan vuil wil maken. Ze krijgt van mij de zevende plaats omdat ze vanwege het cordon sanitaire eigenlijk relatief weinig schade kan aanrichten. Zolang het cordon standhoudt – wat niet meer absoluut zeker is – vind ik een stem voor N-VA dus schadelijker dan één voor Vlaams Belang.

8. N-VA

Ik zei het al eerder: stem toch alstublieft niet op de N-VA. Ook deze partij wordt door CAN ingedeeld bij de Dinosaurs, al scoort ze iets minder slecht dan CD&V. Maar in tegenstelling tot de CD&V is de kans op een coalitie met klimaatvriendelijke partijen bij N-VA veel kleiner. Tenslotte vindt boegbeeld Jan Jambon het prima om België na de verkiezingen onbestuurbaar te maken, wat ook een effectief klimaatbeleid in de weg staat. Om deze redenen is een stem voor N-VA nefast voor het klimaat.

Ook op het vlak van beschaving scoort de N-VA slecht, getuige daarvan – ik haal maar één voorbeeld aan – de weinig respectvolle communicatie van Theo Francken over de asielzoekers voor wie hij lange tijd verantwoordelijk was. Ook voor dingen als mensenrechten en de Conventie van Genève heeft de partij niet al te veel respect.

Voeg daarbij dat N-VA wat mij betreft macht niet langer als een middel ziet om de wereld te verbeteren, maar als een doel op zich, en je weet genoeg.

Ziezo beste lezers, ik denk dat mijn standpunt duidelijk is. Ik wens u veel stemplezier komende zondag, en mogen de besten winnen.

Keuzestress

Ik heb heel wat vrienden en kennissen die er wat rechtsere ideeën op nahouden dan ik. De meesten doen dat ongetwijfeld uit overtuiging. Ze zijn ervan overtuigd dat een slanke overheid beter is voor iedereen, en dat een beperkte sociale zekerheid mensen activeert. Ze vinden dat linkse partijen mensen betuttelen, in plaats van er vertrouwen in te hebben dat mensen voor zichzelf kunnen zorgen.

Of ze vinden dat sommige mensen te weinig moeite doen om voor zichzelf te zorgen, en zich al te gemakkelijk laten verzorgen door de uitgebreide sociale vangnetten waar linkse partijen voor pleiten. Ze willen hun geld, waar ze vaak hard voor gewerkt hebben, niet zomaar uitdelen aan mensen die het niet verdienen of niet nodig hebben.

Deze links-rechts-discussie bestaat al decennia, en ze zal waarschijnlijk nog decennia lang blijven voortduren. Daar is niets mis mee. Maar ik zou ze vandaag even opzij willen zetten.

Er zit zeker een kern van waarheid in dat alles. Ik ben het meestal niet zo eens met rechtse partijen omdat je volgens mij niet goed genoeg het onderscheid kunt maken tussen wie echt hulp nodig heeft en wie niet. En ik vind het erger om iemand die hulp nodig heeft niet te helpen, dan om iemand te helpen die eigenlijk voor zichzelf kan zorgen.

Deze links-rechts-discussie bestaat al decennia, en ze zal waarschijnlijk nog decennia lang blijven voortduren. Daar is niets mis mee. Maar ik zou ze vandaag even opzij willen zetten.

De meeste van deze weldenkende rechtse medemensen beseffen ongetwijfeld ook wel dat we dringend iets moeten doen aan de opwarming van de aarde. In hun eigen belang, en in dat van alle andere mensen. Maar ze aarzelen om op Groen te stemmen, als ze het al overwegen, want Groen is een tamelijk linkse partij. En helaas is er geen rechtse groene partij.

Ze aarzelen om op Groen te stemmen, als ze het al overwegen, want Groen is een tamelijk linkse partij. En helaas is er geen rechtse groene partij.

Waarom is dat zo? Dat is mij ook niet helemaal duidelijk, maar het blijkt zo te zijn. Een mogelijke verklaring is dat liberalen een probleem hebben met het verplichten en verbieden van dingen, en met een overheid die teveel regels oplegt. In de liberale vrijemarktfilosofie zorgen individuen automatisch voor zichzelf, en omdat ze dat allemaal doen, dienen ze ook het algemeen belang. In veel gevallen werkt dat, maar in het geval van global warming denk ik dat het ondertussen wel bewezen is dat dit niét werkt.

Het zou beter zijn mocht er een rechtse groene partij zijn, en ik denk dat ze best wel succesvol zou zijn.

Terwijl CD&V wegvlucht in complottheorieën en N-VA stemmen ronselt door te zeggen dat het wel in orde zal komen (we zijn in het verleden ook nooit uitgestorven, dus waarom zou dat nu plots wel gebeuren, zo luidt de redenering), probeert Open VLD vandaag dapper dat gat op te vullen.

In het programma van Open VLD staan een aantal interessante klimaatvoorstellen. Toch kan ik me niet van de indruk ontdoen dat deze voorstellen snel-snel bijeengeraapt zijn toen de klimaatspijbelaars plots de straten van Brussel vulden.

In het programma van Open VLD staan een aantal interessante klimaatvoorstellen, zoals de klimaatbegroting, “die transparant alle opbrengsten en kosten van onze klimaatinspanning in kaart brengt”. Toch kan ik me niet van de indruk ontdoen dat deze voorstellen snel-snel bijeengeraapt zijn toen de klimaatspijbelaars plots de straten van Brussel vulden.

Het programma is op dit vlak erg vaag, en lijkt hoofdzakelijk te bestaan uit ideeën en richtlijnen eerder dan concrete maatregelen. Neem nu deze paragraaf:

“De energiemix van de toekomst zal gedomineerd worden door energie uit hernieuwbare bronnen. De prijzen voor onder andere windmolens en zonnepanelen zijn al sterk gedaald en dat zal zich enkel doorzetten. De technologie is volwassen en de business case in meer en meer gevallen rendabel. Daardoor kan ook de steun voor deze technologieën verder afgebouwd worden. Particulieren die in zonnepanelen investeren zien hun investering vandaag al op acht jaar terug betaald, zonder één euro subsidie. Nadien kan je nog vele jaren een lage energieprijs genieten.”

Verkiezingsprogramma van Open VLD

Klopt helemaal. Maar dat is toch geen klimaatmaatregel? Zeker, zonnepanelen zijn ook rendabel zonder subsidie, en dat is potentieel een goed argument om ze niet te subsidiëren. We willen onze kinderen immers niet alleen een leefbare planeet nalaten, maar liefst ook geen schuldenberg. Maar je kunt bezwaarlijk beweren dat het klimaat hier beter van wordt. Bovendien kan niet iedereen de investering in zonnepanelen zomaar ophoesten zonder subsidie.

Of dit:

Vanaf 2026 zullen we al een capaciteit van 4 GW aan windenergie geïnstalleerd hebben. Dat komt overeen met de capaciteit van 4 grote kerncentrales. We onderzoeken de mogelijkheden om volle zee te gebruiken om hernieuwbare energie te produceren en versterken de internationale samenwerking op en rond de Noordzee met de uitbouw van een ‘Northsea Grid’ dat windmolenparken verbindt en rendementen optimaliseert.

Verkiezingsprogramma van Open VLD

Heel goed idee, maar voor een partij die “gewoon doen” als slogan heeft, is dit toch wel heel voorzichtig? Versta me niet verkeerd – ik vind het een goed idee om de dingen te onderzoeken voor je een beslissing neemt. Maar dat dat nu nog moet gebeuren, toont volgens mij dat de partij haar huiswerk (nog) niet gemaakt heeft. Ik kan niet anders dan vermoeden dat dat komt omdat Open VLD pas in januari 2019 in allerijl een klimaatprogramma is beginnen schrijven.

Dat hoeft niet te betekenen dat Open VLD niet écht van plan is om in actie te schieten voor het klimaat. Voortschrijdend inzicht bestaat, en moet toegejuicht worden. Misschien was Open VLD bang voor het gebrek aan draagvlak, en heeft de partij beseft dat dat draagvlak er nu wel is.

Ik zou Open VLD graag het voordeel van de twijfel geven. Maar feit is dat deze partij al 20 jaar onafgebroken in de federale regering gezeten heeft, waar al die tijd toch bijzonder weinig gerealiseerd is op klimaatvlak.

Ik weet niet zeker of ze het menen met hun klimaatvoorstellen. Of die tijdens mogelijke regeringsonderhandelingen niet opgeofferd worden ten voordele van andere punten. Ik zou Open VLD graag het voordeel van de twijfel geven. Maar feit is dat deze partij al 20 jaar onafgebroken in de federale regering gezeten heeft, waar al die tijd toch bijzonder weinig gerealiseerd is op klimaatvlak. Ook het Climate Action Network (CAN) Europe deelt Open VLD op basis van het stemgedrag in het Europees parlement in bij de “Delayers”, “who believe in the need for climate action, but do not act with the required urgency.”

Zelfs áls ze het menen, zitten de liberalen met het probleem dat ze nog te weinig concrete voorstellen hebben. Kortom, voor een doortastend l;limaatbeleid zou ik voorlopig nog niet op Open VLD rekenen.

De belastingen lopen niet weg, die kunnen we later ook nog verlagen. Maar het klimaat kan niet meer wachten. Het klimaat moet nú gered worden.

Liefste liberale medemensen, u zult dus moeten kiezen. Het is óf groen, óf rechts. Dat is niet iets waar ik blij mee ben, het is een vaststelling.

Ik begrijp dat het niet gemakkelijk is. Maar markten vrij maken en concurrentie stimuleren kunnen we over tien of twintig jaar ook nog. De belastingen lopen niet weg, die kunnen we later ook nog verlagen. Maar het klimaat kan niet meer wachten. Het klimaat moet nú gered worden.

Fout, zult u zeggen. De belastingen moeten nu omlaag, anders gaan er jobs verloren. Kan zijn. Maar denkt u dat een opwarming met meerdere graden geen jobs zal kosten? Denkt u niet dat de gevolgen van global warming veel erger zullen zijn dan die van een hoge belastingvoet? Denkt u niet dat dat nefast zal zijn voor de wereldeconomie, met alle gevolgen van dien?

Ik denk van wel.

Ik garandeer het u: als ik ervan overtuigd zou zijn dat Open VLD de beste garantie was op een doeltreffend klimaatbeleid, dan zou ik er zondag op stemmen.

Ik begrijp dat het niet gemakkelijk is, maar ik garandeer het u: als ik ervan overtuigd zou zijn dat Open VLD de beste garantie was op een doeltreffend klimaatbeleid, dan zou ik er zondag op stemmen. Ik zou vervolgens met pijn in het hart toekijken hoe onze sociale zekerheid verder kapotbespaard wordt, en onze overheidsbedrijven verder geprivatiseerd. Hoe de armsten armer worden en de rijken rijker. En hoe er desondanks een groot gat in de begroting achterblijft. Maar ik zou tenminste kunnen hopen dat het klimaat binnen de perken blijft. En ik zou tegelijk hopen dat er over vijf jaar een linkse partij klaarstaat die een even goed klimaatbeleid voorstelt.

Ik heb het geluk dat ik vandaag niet in die moeilijke situatie zit. Maar ik weet wat ik zou doen.

Van mening verschillen over belastingen en sociale zekerheid is geen schande. Dat is net wat onze democratie draaiende houdt. Maar het klimaat laten ontsporen omdat we te veel van mening verschillen over andere dingen – dat zou onvergeeflijk zijn.

Het gat in de markt

Ik moet u iets bekennen, beste lezer. Iets waar ik niet fier op ben. Ik ben het nooit eens geweest in de standpunten van de N-VA, maar in de begindagen, toen de partij vanuit een underdogpositie steeds meer stemmen probeerde te winnen, had ik een zeker respect voor de partij, en voor haar voorzitter Bart De Wever.

Het draaide destijds allemaal om de Vlaamse zaak. Onafhankelijkheid als einddoel, en in afwachting daarvan zoveel mogelijk regionaliseren. Ik ben daar nooit zo’n voorstander van geweest, maar ik vond het een standpunt waar je wel respect voor kon hebben. Veel mensen zijn en waren wel voor onafhankelijkheid, en het was goed dat ze eindelijk bij een niet-racistische partij terechtkonden.

Bart De Wever leek in die tijd een ander soort politicus te zijn dan de meeste anderen. Ik vond hem zowaar integerder dan vele andere politici. Ik vrees dat ik me schromelijk vergist heb.

Ik had destijds de indruk dat Bart De Wever het oprecht goed voorhad met de mensen, en er oprecht van overtuigd was dat onafhankelijkheid de beste oplossing was, niet alleen voor ons, maar ook voor Wallonië.

Bart De Wever leek in die tijd een ander soort politicus te zijn dan de meeste anderen. Iemand die rechtuit zei waar hij voor stond en niet meedeed aan politieke spelletjes. Ik vond hem zowaar integerder dan vele andere politici.

Ik vrees dat ik me schromelijk vergist heb. Ik heb me, net als vele anderen, laten vangen door het imago dat de partij zorgvuldig creëerde voor zichzelf.

Macht

Naarmate de tijd vorderde en de partij groeide, verdween de communautaire agenda geleidelijk naar de achtergrond. De N-VA transformeerde zich naargelang het moment tot anti-migratiepartij, anti-PS-partij, begroting-in-evenwicht-partij, en klimaatstruisvogelpartij. Daarbij werd er systematisch gezocht naar wat het meeste stemmen opleverde, en werden mensen die toch niet op de N-VA konden stemmen als vijand en zondebok gebruikt: Franstalige Belgen, vluchtelingen, andere migranten, en tenslotte ook minderjarige klimaatactivisten.

Daarbij werd er systematisch gezocht naar wat het meeste stemmen opleverde, en werden mensen die toch niet op de N-VA konden stemmen als vijand en zondebok gebruikt.

De Wever is een meesterstrateeg – daar heeft niemand ooit aan getwijfeld – maar van integriteit blijkt hij helemaal niet zoveel last te hebben. Recent heeft hij in De Morgen zelf verteld waar het hem echt om te doen is: macht.

“Als kind droomde ik over een soort almacht. Geprojecteerd op historische figuren die tot het collectieve erfgoed zijn gaan behoren. […] Een volwassen man zal streven naar de macht die zich niet toont. Op het moment dat je macht moet tonen, heeft ze eigenlijk gefaald. Als je ze hebt, spreek je daar best gewoon niet over.”

Bart De Wever in De Morgen

Alle politici willen toch macht, zult u misschien zeggen. Dat klopt, maar als het goed is, is die macht een middel om bepaalde doelen te bereiken, om de maatschappij te verbeteren – tenminste in de ogen van de politicus in kwestie. Bij de N-VA lijkt het steeds meer een doel op zich.

Vlaanderen onafhankelijk

Dat van die Vlaamse onafhankelijkheid zal een groot deel van de N-VA zeker wel gemeend hebben, de partij is tenslotte gebouwd op de resten van de Volksunie. Maar het was ook een handige manier om aan stemmen te geraken – het gat in de markt als het ware. De enige concurrent was het Vlaams Belang, een partij die toen weliswaar veel stemmen haalde, maar door het cordon sanitaire weinig kon bereiken. Het was gemakkelijk om te zeggen: zij roepen wel maar realiseren niets, wij zullen het eindelijk waarmaken. Tegelijk was het erg handig om op de Walen te schieten – je maakt je er populair mee bij een deel van de Vlamingen, en Waalse stemmen kan je sowieso toch niet krijgen in Vlaanderen.

Migratie

Niet alleen de migranten zelf moesten eraan geloven, maar ook de rechters die hen tussendoor al eens gelijk gaven, de NGO’s die weigerden hen te laten verdrinken in de Middellandse zee, de Conventie van Genève en de Rechten van de Mens.

Toen de mensen weer even genoeg hadden van al dat communautaire gedoe, werd hetzelfde principe toegepast op een streng migratiebeleid. Opnieuw was de enige echte concurrent het Vlaams Belang, opnieuw was er een gemakkelijke zondebok die zelf weinig in de pap te brokken had. Maar dit was veel minder onschuldig. Het discours werd steeds harder – niet alleen de migranten zelf moesten eraan geloven, maar ook de rechters die hen tussendoor al eens gelijk gaven, de NGO’s die weigerden hen te laten verdrinken in de Middellandse zee, de Conventie van Genève en de Rechten van de Mens.

En waarom? Macht.

En het is niet alleen het discours – ook het beleid volgde, zij het op een afstand. Toen Theo Francken besliste het aantal asielaanvragen te beperken tot 60 per dag, koos hij er bewust voor om elke dag tientallen mensen een basisrecht – het aanvragen van asiel – te ontnemen. En dat is maar één voorbeeld.

Het gat in de begroting

Een ander stokpaardje – simultaan met het anti-migratiestandpunt – was de begroting in evenwicht. Voor één keer een standpunt waar ik het mee eens was. Het liet toe om zich af te zetten tegen alle linkse partijen, maar vooral om de PS en Elio Di Rupo te promoveren tot vijand nummer 1. Ik weet nog dat ik bij het aantreden van Michel I dacht: “Ze zullen wel op de foute dingen besparen, maar de begroting zal tenminste eens in evenwicht zijn.”

Alweer een schromelijke vergissing van mijnentwege.

Ecorealisme

Maar De Wever & co hebben zich intussen alweer handig weggemanoeuvreerd van dat niet meer zo gunstige programmapunt. Ze hebben een nieuw gat in de markt gevonden: klimaatnegationisme (N-VA verkiest de term “ecorealisme”). Ze vertellen de mensen dat het allemaal niet zo erg is, dat de aarde weliswaar opwarmt, maar dat het zeker niet nodig is om drastische maatregelen te nemen. Dat we het allemaal wel zullen kunnen oplossen, zoals we in het verleden ook altijd gedaan hebben.

Geloven ze dat zelf? Nee, natuurlijk niet. Jean-Marie Dedecker misschien, maar Bart De Wever is slimmer dan dat. Ik kan me niet voorstellen dat hij als historicus niet beseft dat er twee belangrijke gaten in zijn redenering zitten:

  1. Het is niet omdat we in het verleden alle problemen te boven zijn gekomen, dat dat in de toekomst automatisch ook zo zal zijn. De dinosaurussen zijn ook alle problemen te boven gekomen, tot er plots een komeet insloeg en ze allemaal stierven. De oorspronkelijke bevolking van Amerika heeft voor alle problemen een oplossing gevonden, tot de blanken aanmeerden en hen massaal uitmoordden.
  2. Het is niet omdat we als mensheid niet ten onder gaan aan een bepaald probleem, dat het geen probleem is. De Tweede Wereldoorlog is uiteindelijk ook geëindigd, maar heeft wel aan 70 tot 85 miljoen mensen het leven gekost. Is zoiets oké voor de N-VA? Moet onze ambitie echt niet verder gaan dan de dingen overleven?

De dinosaurussen zijn ook alle problemen te boven gekomen, tot er plots een komeet insloeg en ze allemaal stierven.

Maar het is nu eenmaal het nieuwe gat in de markt. N-VA profiteert hier van het feit dat alle andere partijen – behalve Vlaams Belang, alweer – toch enige vorm van politieke ethiek vertonen en bijgevolg niet zo ver willen gaan om botweg te zeggen dat het vanzelf wel in orde komt. Ze voelen zich allemaal verplicht om op zijn minst te erkennen dat ze ze begrijpen dat er dringend iets moet gebeuren. Maar heel wat kiezers willen dat natuurlijk helemaal niet horen.

Enter N-VA. U vraagt, wij zeggen wat u wil horen.

Wat ook weer handig meegenomen is, is dat de grootste vijand nu een groep spijbelende tieners zijn. Zij zijn de volgende handige zondebok zonder stemrecht.

Maar zij hebben over vijf jaar toch wél stemrecht, zult u misschien opwerpen. Natuurlijk. Maar tegen die tijd heeft de N-VA al lang weer een ander gat gevonden om in te springen.

Vergis u niet

Dus, beste lezer, wat u ook doet op 26 mei, stem toch alstublieft niet op de N-VA. Het kan goed zijn dat ze allerlei dingen zeggen die steek houden. Dat ze misschien wel programmapunten hebben waar u zich in kunt vinden. Maar vergis u niet – het gaat hun echt niet om die programmapunten. Het gaat enkel om macht. Ze zeggen wat mensen willen horen, doen vervolgens gewoon wat ze willen, en volgende keer zeggen ze gewoon weer wat anders.